Günümüzde pasaport olarak adlandırdığımız belge, tarih boyunca farklı biçimlerde ortaya çıkmıştır. Kelime kökeni olarak pass (geçmek) ve port (liman) kelimelerinin birleşimlerinden gelmektedir. Seyahatin olmazsa olmazı olan ilk pasaport ne zaman kullanıldı? Pasaportun tarihi ve ilk kullanım yeri neresidir?

Kaynaklarda yer alan ilk pasaport referansı Antik İran Kralı Artaxerxes’in yardımcılarından Nehemya’ya verdiği belge olarak geçer. Nehemya, İran’dan Filistin’e yolculuk ederken diğer ülke yöneticilerinin kendisine güvenli şekilde izin vermesi için Kral Artaxerxes’ten bir mektup ister. Bu referans mektubu, izinli şekilde bölge değiştirmek için verildiği için tarihte bilinen ilk pasaport olarak anılır.

Bu referans mektubunun yaygın kullanımı ise Fransa’da başlamıştır. Günümüzdeki pasaport anlayışına en yakın pasaport ise yine Fransa’da 1789’daki Fransız İhtilali sonrasında görülür.

Yaygın kullanımının temellerini 1643-1715 yıllarında Fransa Kralı olan 14. Louis’nin attığı mühürlü mektuplar (pasaportlar), en başta üst düzey devlet yetkililerinin güvenli şekilde seyahat etmelerine olanak tanımış; daha sonra herkese yayılmıştır. 72 yıl boyunca krallık yapan 14. Louis’in önderliğinde bütün Avrupa’ya yayılan pasaport anlayışı, sistemli bir şekilde ülke yönetimleri tarafından benimsenmiştir. Böylece insanların uyruğunun nereye ait olduğunu belgelendiren pasaport kimlik anlayışı, başka ülkeye seyahat edileceği zaman vize alma zorunluluğunun da temellerini atmıştır.

1789 Fransız İhtilali’nden 19. yüzyıl ortalarına (1860’lara) kadar dünya çapında demiryolu ulaşımının artması sebebiyle turizm fena halde patlamış; pasaport ve vize anlayışı sistematik şekilde günümüzdeki haline doğru yön almaya başlamıştır. Osmanlı’daki ilk pasaport uygulaması ise 1808 civarlarında II. Mahmut tarafından başlatılmıştır.

1861 yılında Fransa Hükümeti beklenmedik şekilde pasaport ve vize uygulamalarına son vermiş; Avrupa ülkeleri de Fransa’nın öncülüğünde bu akımı devam ettirmiştir.

1914 yılında patlak veren 1. Dünya Savaşı, uluslararası güvenlik konusunda ülkelerin tereddütlerini tekrar ortaya çıkarmış ve ‘geçici’ denilerek pasaport-vize uygulaması geri getirilmiştir. O dönemden beri çeşitli düzenlemeler, ülkelerin kendi içlerinde getirdiği bazı kurallar ve teknolojik imkanlar ışığında e-pasaport gibi uygulamalarla pasaport-vize anlayışı bugünkü halini almıştır.

Tüm Yurtdışı seyahatlerimizin olmazsa olmazı pasaport ihtiyacımız. Birkaç ülkeye yeni tip çipli nüfus cüzdanı ile gitme imkanına sahip olsak da geri kalan yaklaşık 200 ülkeye gidebilmemiz için pasaporta her zaman ihtiyacımız olacaktır.
Ülkemizde ağırlıklı olarak kullanılmakta olan üç çeşit pasaport bulunmaktadır. Ancak altı çeşit pasaport mevcuttur. Bu pasaportlar aşağıdaki gibidir;

Umuma Mahsus Pasaport (Bordo Renkli)
Hususi Damgalı Pasaport (Yeşil Renkli)
Hizmet Damgalı Pasaport (Gri Renkli)
Diplomatik Pasaport (Siyah Renkli)
Geçici Pasaport (Pembe Renkli)
Yabancılara Mahsus Pasaport

Öncelikle şunu belirtmek isteriz ki, hiçbir seyahat acentası pasaport çıkartma yetkisine sahip değildir.
Pasaport başvurusu yapmak isteyenlerin ilk olarak https://randevu.nvi.gov.tr internet sitesinden ya da Alo 199 çağrı merkezi üzerinden randevu almaları gerekmektedir.
Randevu alındıktan sonra başvurular aşağıda belirtilen müdürlüklere yapılmalıdır.

Umuma Mahsus Pasaport – İl ve ilçe nüfus müdürlüklerine
Hususi Damgalı Pasaport – İl nüfus ve vatandaşlık müdürlüklerine
Hizmet Damgalı Pasaport – İl nüfus ve vatandaşlık müdürlüklerine
Diplomatik Pasaport – Dışişleri Bakanlığınca verilmektedir.

Umuma Mahsus Pasaport Başvurusu İçin Gerekli Belgeler
- T.C. kimlik kartı, nüfus cüzdanı veya geçici kimlik belgesi,
- Son altı ayda çekilmiş bir adet biyometrik fotoğraf,
- Yasal temsilcilerin başvuru merkezinde hazır bulunmamaları halinde; kısıtlı veya ergin olmayan kişiler için muvafakatname,
- Öğrencilerin harçsız pasaport başvurularında; “Öğrenci Belgesi” (Başvuru esnasında sistemde öğrencilik durumunun doğrulanması halinde belge talep edilmeyecektir.)
- Başvuru öncesinde pasaport defter ve harç bedelinin ödenmesi (Ödeme bilgileri sistem üzerinden görüntülendiğinden başvuru esnasında ayrıca makbuz/dekont talep edilmemektedir.)
- Eski pasaport (Daha önceden alınmış ve iptali yapılmamış pasaportların başvuruda getirilmesi gerekmektedir.)
Hususi Damgalı Pasaport Başvurusu İçin Gerekli Belgeler
- T.C. kimlik kartı, nüfus cüzdanı veya geçici kimlik belgesi,
- Son altı ayda çekilmiş bir adet biyometrik fotoğraf,
- Çalışan kamu görevlileri, ihracatçılar ve avukatlar için hususi damgalı pasaport talep formu,
- “Emeklilik veya çekilme nedenleri ile görevinden ayrılanlar için bir defaya mahsus kadro durumunu gösterir elektronik veya ıslak imzalı resmi yazı (Bu belgeyi kişiler son görev yaptıkları kurumlarından almaları gerekmektedir.)”
- Birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanları için; Sosyal Güvenlik Kurumu
- Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığından alınan durumlarını gösterir resmi yazı,
- Yasal temsilcilerin başvuru merkezinde hazır bulunmamaları halinde; kısıtlı veya ergin olmayan kişiler için muvafakatname,
- Ebeveynlerinin hakkından dolayı hususi damgalı pasaport alacak çocuklar için; “Öğrenci Belgesi” (Sistemde öğrencilik durumunun doğrulanması halinde belge talep edilmeyecektir. Ayrıca ergin olmayan çocukların öğrenci olmamaları halinde 18 yaşına kadar hususi damgalı pasaport verilir.)
- Ebeveynlerinin hakkından dolayı hususi damgalı pasaport alacak engelli ergin çocuklar için “Sağlık Kurulu Raporu”
- Eski pasaport (Daha önceden alınmış ve iptali yapılmamış pasaportların başvuruda getirilmesi gerekmektedir.)
- Başvuru öncesinde pasaport defter bedelinin ödenmesi (Ödeme bilgileri sistem üzerinden görüntülendiğinden başvuru esnasında ayrıca makbuz/dekont talep edilmemektedir. Hususi damgalı pasaportlar harçtan muaftır.)
Hizmet Damgalı Pasaport Başvurusu İçin Gerekli Belgeler
- T.C. kimlik kartı, nüfus cüzdanı veya geçici kimlik belgesi,
- Son altı ayda çekilmiş bir adet biyometrik fotoğraf,
- Hizmet damgalı pasaport talep formu,
- Kamu görevlisi olmayanlar için talep formu ile birlikte görev onayı,
- Ebeveynlerinin hakkından dolayı hizmet damgalı pasaport alacak çocuklar için; “Öğrenci Belgesi” (Sistemde öğrencilik durumunun doğrulanması halinde belge talep edilmeyecektir.
- Ayrıca ergin olmayan çocukların öğrenci olmamaları halinde 18 yaşına kadar hak sahibinin pasaport süresi dikkate alınarak hizmet damgalı pasaport verilir.)
- Ebeveynlerinin hakkından dolayı hizmet damgalı pasaport alacak engelli ergin çocuklar için “Sağlık Kurulu Raporu”
- Yasal temsilcilerin başvuru merkezinde hazır bulunmamaları halinde; kısıtlı veya ergin olmayan kişiler için muvafakatname,
- Eski pasaport (Daha önceden alınmış ve iptali yapılmamış pasaportların başvuruda getirilmesi gerekmektedir.)
- Başvuru öncesinde pasaport defter bedelinin ödenmesi (Ödeme bilgileri sistem üzerinden görüntülendiğinden başvuru esnasında ayrıca makbuz/dekont talep edilmemektedir. Hizmet damgalı pasaportlar harçtan muaftır.).
Pasaport Defter ve Harç Bedelleri Ne Kadar?
Süre

6 Ay

1 Yıl

2 Yıl

3 Yıl

4 -10 Yıl

Harç**

227,20.-TL

332,10.-TL

542,20.-TL

770,20.-TL

1085,40.-TL

Defter

180.-TL

180.-TL

180.-TL

180.-TL

180.-TL

Toplam

407,20.-TL

512,10.-TL

722,20.-TL

950,20.-TL

1265,40.-TL

*Belirtilen miktarlar 2021 yılı için geçerli olup, her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığınca güncellenmektedir.
**Hususi ve Hizmet Damgalı Pasaportlar harç bedelinden muaftır.
Pasaport Defter ve Harç Bedelleri Nereye Ödenir?
Pasaport defter ve harç bedeli; vergi dairesi müdürlüklerine, PTT Şubelerine, anlaşmalı bankalara veya Gelir İdaresi Başkanlığına ait https://ivd.gib.gov.tr internet adresi üzerinden ödenebilmektedir. (Ödeme bilgileri sistem üzerinden görüntülendiğinden başvurularda ayrıca makbuz/dekont talep edilmemektedir.)

Yukarıda belirtilen tüm bilgi ve ücretler Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün https://www.nvi.gov.tr/sss-pasaport-hizmetleri sayfasından alınmıştır. Daha detaylı bilgi almak için lütfen bu sayfayı ziyaret ediniz.